|167|
مسأله ولايت فقيه، تكيه اصلى وى، برفتاواى علّامه حلّى است. فتاواى شهيد نسبت
بهفتاواى علّامه حلّى، در ابواب مربوط بهولايت فقيه، جنبه شرح و تفسير دارد.
شهيد اوّل را مىتوان از شارحان مكتب فقهى علّامه و محقّق حلّى در ولايت فقيه دانست،
هرچند نكاتى تازه هم در انظار او مىتوان يافت.
در زير، گزارش مختصر از نظر او را مىآوريم:
1. نماز جمعه، با وجود شرايط، بدل از ظهر است. حضور امام يا نايب امام، از شرايط نماز
جمعه است، اگرچه نايب امام، فقيه باشد.
در اين جا، برنايب بودن فقيه ازطرف ولى امر(ع) تأكيد مىكند.[1]
2. در عصر غيبت، تحويل زكات بهفقيه امين، مستحب است.
3. سهم امام از خمس را با اذن نايب الغيبة مىتوان صرف در سادات كرد. نايب الغيبة، فقيه
عادل شيعه اهل فتواست.[2]
4. شهيد اوّل، در كتاب دروس، براى نخستين بار، باب امر بهمعروف و نهى از منكر را،
تحت عنوان كتاب الحسبه آورده است.[3] حسبه، چنان كه در فصل نخست، در بيان اقسام
ولايت شرعى گذشت، جايگاهى والا در فقه اهل سنّت و شيعه دارد. در ميان اهل سنّت،
حسبه، از وظايف دولت و بهعنوان امر بهمعروف و نهى از منكر، براى مراقبت از
مصالحعمومى و جلوگيرى از منكرات و تجاوز بهحقوق ديگران است.[4] پساز شهيد اوّل،
همين عنوان حسبه، در فقه شيعه، بهعنوان وظيفه امر بهمعروف و نهى از منكر تعريفى خاص
پيدا كرد.[5]
امور حسبيه را به«امور قربى» تعريف مىكنند كه ضرورت اجتماعى، برزمين ماندن آن را
اجازه نمىدهد، ولى ازطرف شارع، سرپرستى خاصّ ندارد. اداره امور مربوط بهغايبان و
كودكان بىسرپرست و اوقاف عامّه را از امور حسبيه مىشمارند.
(1). الدروس الشرعية، ج1، ص186؛ اللمعة الدمشقيه، الينابيع الفقهيه، ج4، ص913.
(2). الدروس الشرعية، ج1، ص263.
(3). الدروس الشرعية، ج2، ص47.
(4). مقدمه ابنخلدون، ص235؛ نظام الحكم في الإسلام، ص678 - 679.
(5). جواهر الكلام، ج22، ص232 و ج26، ص103 - 104؛ التنقيح، ج1، ص423.
