راز بالندگى

 

1. از آن روز كه آدمى پاى بر زمين نهاد، همنوع طلبى را در نهاد داشت.
اين سرشت انسانى، فرزندان آدم را به هم پيوند داد و بدين سان همگرايى
و جمع زيستى پايه‏گذارى شد. از ديگر سو، نيروى استخدام يا ميل به حفظ
منافع او را به تفرق و تك‏گرايى سوق مى‏داد و تا اندازه از جمع جدا
مى‏ساخت. ضرورت سازمان و نهادى كه بر جمع انسانى نظارت كند تا اين
دو را به هم آميزد و زمينه رشد و بالندگى را فراهم سازد، از همين رهگذر
نشات مى‏گيرد.

 

تاريخ چندين هزار ساله‏ء زندگى بشر، رويكرد انسان را به اين ضرورت

 

گواهى مى‏كند. و روشن است كه تنوع مديريتها و تفاوت اهداف،
اين تئورى را آسيب‏پذير نمى‏سازد چرا كه: انه لابد للناس من امير بر
او فاجر.[2]

 

انديشه‏ورزى در چگونگى مديريت جامعه از ديرباز نخبگان را به خود

 

مشغول داشته است و جمهوريت و سياست، كهن ترين نمونه آن است.
مورخان انديشه سياسى بر اين نكته پا مى‏فشارند كه پيشينه تفكر سياسى به
آغاز زندگى جمعى انسانها بر مى‏گردد. در اين دوران دراز مكتب‏هاى
سياسى گونه گونى به وجود آمده و امروزه رشته‏هاى فراوانى در علوم سياسى

پديدار گشته است. نگاهى به آنچه با پسوند سياسى به كار مى‏رود، اين
تنوع و گستردگى را مى‏نماياند: فلسفه سياسى، انديشه سياسى، نظام
سياسى، فرهنگ سياسى، فقه سياسى، حقوق سياسى، جامعه شناسى
سياسى، اقتصاد سياسى، جغرافياى سياسى، تاريخ سياسى و ... .
2. فراتر از همه مكتبها و انديشه‏هاى سياسى، انديشه‏اى فرا بشرى در
همه ادوار زندگى آدمى به چشم مى‏خورد كه مى‏توان ازآن به سياست دينى
و آسمانى تعبير كرد. شايد بتوان تاريخ اين" سياست برين "را كه همزاد
آدمى به نظر مى‏رسد، همان تاريخ انسان دانست.

 

قرآن كريم از" خلافت "آدم و داوود،" امامت "ابراهيم و" وزارت "هارون

 

سخن مى‏راند، و جايگاه اين مفاهيم در انديشه سياسى بر آگاهان پوشيده
نيست. بگذريم از مفاهيمى چون، قوم، طاغوت، استضعاف، استكبار،
قتال و... كه قرآن كريم در شرح حال پيامبران پيشين آورده و همه در حوزه
دانش سياسى قرار دارد. اما قرآن كريم، خود دايره‏اى فراختر از اين مفاهيم
را براى رسالت پيامبر خدا(ص) و امت اسلامى ترسيم كرده است: هجرت،
جهاد، صلح، بيعت، امر به معروف، نهى از منكر و ...

 

اين مطالب را مى‏توان به گونه‏اى ديگر گزارش كرد كه شريعت‏هاى

 

آسمانى _ كه به انگيزه مدد رساندن به آدمى فرود آمده‏اند _ تنها به پندهاى
اخلاقى بسنده نكرده‏اند، بلكه با تعليم توده ها رسالت خود را آغازيده
و سپس با نهادهاى حكمرانى در افتاده و پايان كارشان، برپايى حاكميتى نو
بوده است.

 

تحليل كلامى اين نظريه اين است كه نمى‏توان پذيرفت كه تئورى‏ها و

 

مكتب‏هايى كه به زندگى انسان نظر دارد، بعد جمع زيستى وى را نديده
انگارد. حتى نظريه پردازان اخلاقى محض هم در باب حكومت و سياست
جامعه، داورى مى‏كنند.

 

اين امر در شريعت اسلامى به گونه اى آشكار خود نموده است.پيشينه فرهنگ

 

سياسى مسلمانان و دستاوردهاى علمى آنان در باب آيين شهريارى، سياست
نامه نويسى وفقه سياسى اين گفته را به خوبى گواهى مى‏كند. ترديدى نيست
كه مصدر اين تلقى و بينش، متون دينى، يعنى قرآن و سنت، بوده است.