حاكميّت الهى از دو ديدگاه

اجتماعى، فرضاً ضرورت تعيين حاكم از طرف خداوند، از اين جهت منتفى گردد،
ولى فلسفه‏هاى ديگرى كه تعيين الهى را لازم و ضرورى مى‏شمارد، براى اثبات
انتصاب، هم چنان به قوت خود باقى است.

براى به حكومت رسيدن معصوم، تعيين الهى، تنها راه ممكن است و هر چند،
نصب تلازمى با عصمت ندارد، ولى عصمت، از نصب انفكاك ناپذير است؛ زيرا
عصمت يك امتياز و ويژگىِ پنهان است كه براى انسانهاى عادّى و از راه تامل در رفتار
شخص، قابل درك و تشخيص نيست و حتى به صرف اين كه از فردى گناه و معصيتى
سر نزده باشد، نمى‏توان او را معصوم دانست، بلكه عصمت، ريشه در قداست و
طهارت روح دارد و كسى مى‏تواند آن را تشخيص دهد كه بر سرّ و ضمير انسان، آگاه و
از اعماق روح او با خبر باشد. از اين رو، هر گاه كه عصمت براى امام ضرورى است،
چاره‏اى جز تعيين معصوم از طرف خداوند نمى‏باشد[1].

البته از اين نكته دقيق نبايد غفلت كرد كه عصمت، هر چند تعيين الهى را لازم
و ضرورى مى‏نمايد، ولى اين تعيين، تنها در حدّ نصّ الهى به اثبات مى‏رسد؛ بدين معنا
كه تشخيص مردم، براى شناخت امام كافى نيست؛ ولى پس از آن، نوبت به نصب
مى‏رسد؛ يعنى در جايگاه حاكم و فرمانروا قرار گرفتن. نصّ بر عصمت، از مقوله
اِخباراست، در حالى كه نصب از مقوله انشا است، و از اين كه اوّلى نياز به اِخبار از
الم غيب دارد، لزوم استناد انشا را هم به حق تعالى نمى‏توان اثبات كرد، بلكه بايد
با دليل ديگرى ضرورت جعل حاكم را از طرف خداوند تبيين نمود، پس اين موضوع كه
چه كسى اصالتاً حق حكومت دارد و اين حق از كجا به حاكم واگذار و اعطا مى‏شود،
يك بحث است، و اين موضوع كه چه كسى لياقت و شايستگىِ حكومت را دارد و
چگونه مى‏توان او را شناسايى كرد، بحث ديگرى است. و اين دو موضوع را